透过阅读榜窥见文化脉络 借阅量最多的经典是哪些？

?eviriye yard?m etmek ister misiniz? Eksik mesajlar? ?evirin.

Evrensel Davran?? Kurallar?

• Politika metni
• G?zden ge?irilmi? uygulama esaslar?
• Coordinating Committee (U4C) (charter)
• S?k?a sorulan sorular
• Projeye genel bak??
• Training modules

Ni?in Evrensel Davran?? Kurallar?m?z var?

?nsanl???n tüm bilgisini herkesin payla?abilece?i bir dünya vizyonumuza ula?mak i?in mümkün oldu?unca ?ok insan?n Wikimedia projelerine aktif olarak kat?l?m?n? gü?lendirmeye inan?yoruz. Harekete katk? sa?layanlardan olu?an topluluklar?m?z?n olabildi?ince ?e?itli, kapsay?c? ve eri?ilebilir olmas? gerekti?ine inan?yoruz. Bu topluluklar?n, onlara kat?lan [ve kat?lmak isteyen] herkes i?in olumlu, güvenli ve sa?l?kl? ortamlar olmas?n? istiyoruz. Bu Davran?? Kurallar?'n? benimsemek ve gerekti?inde güncellemekle, bunu sa?lamay? taahhüt ediyoruz. Projelerimizi ayr?ca i?eri?e zarar veren veya bozanlara kar?? korumak istiyoruz.

Wikimedia projelerine dahil olan herkes Wikimedia misyonu do?rultusunda,

• insanl???n tüm bilgisini herkesin ?zgürce payla?abilece?i bir dünya yaratmaya yard?mc? olacak;
• ?n yarg?dan sak?nan evrensel bir toplulu?un par?as? olacak ve
• tüm ?al??malar?nda do?ruluk ve do?rulanabilirlik i?in ?aba g?sterecektir.

Bu Evrensel Davran?? Kurallar? (EDK), beklenen davran??lar ve kabul edilemez davran??lara dair temel kurallar? tan?mlar. ?evrim i?i ve ?evrim d??? Wikimedia projeleri ve alanlar? ile etkile?imde bulunan ve onlara katk? veren herkes i?in ge?erlidir. Bu, yeni ve deneyimli kat?l?mc?lar?, projelerdeki g?revlileri, etkinlik düzenleyicilerini ve kat?l?mc?lar?, ba?l? kurulu?lar?n ?al??anlar? ve y?netim kurulu üyeleri ile Wikimedia Vakf?n?n y?netim kurulu üyelerini i?erir. Tüm Wikimedia projeleri, teknik alanlar, yüz yüze ve sanal etkinlikler ve ayr?ca a?a??daki durumlar i?in ge?erlidir:

• ?zel, genel ve yar?-genel/yar?-?zel etkile?imler,
• topluluk üyelerinin anla?mazl?k tart??malar? ve dayan??ma ifadesi,
• teknik konular,
• i?eri?e katk?n?n ?e?itli y?nleri,
• ??tirakleri/topluluklar? d?? ortaklarla temsil durumlar?.

1- Giri?

Evrensel Davran?? Kurallar?, Wikimedia projelerinde dünya ?ap?nda i? birli?i i?in temel bir davran?? bi?imi sa?lar. Topluluklar, yerel ve kültürel ba?lam? dikkate alan politikalar geli?tirmede burada listelenen kriterleri temel standart olarak ele al?p, ?e?itli eklemeler yapabilir.

Evrensel Davran?? Kurallar?, istisnas?z tüm Vikimedistler i?in ayn? ?ekilde ge?erlidir. Evrensel Davran?? Kurallar? ile ?eli?en eylemler yapt?r?mlarla sonu?lanabilir. Bunlar, atanm?? g?revliler (yerel ba?lamlar?na uygun ?ekilde) ve/veya bu platformlar?n yasal sahibi olan Wikimedia Vakf? taraf?ndan uygulanabilir.

2- Beklenen davran??lar

?ster yeni, ister deneyimli bir edit?r, topluluk g?revlisi, ba?l? kurulu? veya WMF y?netim kurulu üyesi veya ?al??an? olsun, her Wikimedist, kendi davran??lar?ndan sorumludur.

Tüm Wikimedia projelerinde, mekanlar?nda ve etkinliklerinde sayg?, nezaket, meslekta?l?k, dayan??ma ve iyi vatanda?l?k temelinde davran??lar sergilenecektir. Bu, ya?a, zihinsel veya fiziksel engellere, fiziksel g?rünüme, milliyet?ili?e, dini, etnik ve kültürel ge?mi?e veya kasta, sosyal s?n?fa, dil becerisine, cinsel y?nelime, cinsiyet kimli?ine veya kariyer alan?na g?re ayr?m yap?lmaks?z?n, tüm katk?veren ve kat?l?mc?lar i?in di?er tüm katk?verenler ve kat?l?mc?larla etkile?imlerinde ge?erlidir. Ba?ar?lara, becerilere ya da Wikimedia projelerinde ya da harekette dayal? olarak da ayr?m yapmayaca??z.

2.1- Kar??l?kl? sayg?

Tüm Wikimedistlerin di?erlerine sayg? g?stermesini bekliyoruz. ?ster ?evrim i?i ister ?evrim d??? Wikimedia ortamlar?nda, insanlarla ileti?im kurarken, birbirimize kar??l?kl? sayg? g?sterece?iz.

Bunlar a?a??dakileri i?erir ancak onlarla s?n?rl? de?ildir:

• Empati kurmak. Dinlemek ve farkl? ardalanlardan gelen Wikimedistlerin size ne anlatmak istedi?ini anlamaya ?al??mak. Bir Wikimedist olarak kendi anlay???n?za, beklentilerinize ve davran??lar?n?za meydan okumaya ve uyarlamaya haz?r olmak.
• Her zaman iyi niyetle hareket etmek ve yap?c?, olumlu düzenlemeler yapmak; Nazik?e ve iyi niyetle geri bildirim sa?lamak ve almak. Ele?tiri hassas, yap?c? bir ?ekilde sunulmal?d?r. Tüm Wikimedistler aksi delil bulunmad?k?a di?erlerinin projeleri i?birli?i ile geli?tirmek i?in burada bulundu?unu varsaymal? fakat bu, zararl? etkisi olan ifadeleri gerek?elendirmek i?in kullan?lmamal?d?r.
• Katk?verenlerin kendilerini adland?rma ve tan?mlama ?ekline sayg? g?stermek. ?nsanlar kendilerini tan?mlamak i?in belirli terimler kullanabilir. Bir sayg? g?stergesi olarak, dilsel veya teknik olarak mümkün oldu?unda bu ki?ilerle veya bu ki?ilerle ileti?im kurarken bu terimleri kullan?n. ?rnek olarak ?unlar verilebilir:
  • Etnik gruplar?n kendilerini tan?mlarken, ge?mi?ten beri ba?kalar?n?n kulland?klar?ndan farkl? bir isim kullanabilmesi;
  • Ki?ilerin kendi dillerindeki size tan?d?k olmayabilecek harfler, sesler veya kelimelere sahip isimlerinin olmas?;
  • Cinsel y?nelimini veya cinsel kimli?ini farkl? isimler veya zamirler kullanarak tan?mlayan ki?iler;
  • Fiziksel veya zihinsel engellilik durumu olan ki?iler kendilerini tan?mlamak i?in belirli terimler kullanabilirler
• Yüz yüze toplant?lar s?ras?nda herkesi iyi kar??layaca??z ve birbirimizin tercihlerine, s?n?rlar?na, hassasiyetlerine, geleneklerine ve gereksinimlerine kar?? dikkatli ve sayg?l? olaca??z.

2.2- Nezaket, i? arkada?l???, kar??l?kl? destek ve iyi vatanda?l?k

A?a??daki davran??lar? sa?lamak i?in ?al???yoruz:

• Nezaket, yabanc? kimseler de dahil olmak üzere ki?iler aras?ndaki davran?? ve konu?mada kibarl?kt?r.
• ?? arkada?l???, ortak bir ?aba i?indeki insanlar?n birbirlerine verdikleri dost?a destektir.
• Kar??l?kl? destek ve iyi vatanda?l?k Wikimedia projelerinin üretken, keyifli ve güvenli bir yer olmas?n? sa?lamak ve Wikimedia Misyonuna katk?da bulunmak i?in aktif sorumluluk almak anlam?na gelir.

Bunlar a?a??dakileri i?erir, ancak a?a??dakilerle s?n?rl? de?ildir:

• Ak?l hocal??? (ment?rlük) ve ko?luk: Yeni ba?layanlar?n yollar?n? bulmalar?na ve temel becerileri edinmelerine yard?mc? olmak.
• Katk?da bulunanlar? g?zetme: Deste?e ihtiya? duyduklar?nda el uzatmak ve Evrensel Davran?? Kurallar?'nda beklenen davran??lar?n d???nda bir davran??a maruz kald?klar?nda onlar ad?na konu?mak.
• Katk?verenlerin ?al??malar?n? kabul ve takdir edin: Yard?mlar? ve ?al??malar? i?in te?ekkür edin. ?abalar?n? takdir edin ve zaman? geldi?inde takdirinizi belirtin.

3 - Kabul edilemez davran??lar

Evrensel Davran?? Kurallar?, topluluk üyelerinin k?tü davran?? durumlar?n? belirlemelerine yard?mc? olmay? ama?lamaktad?r. A?a??daki davran??lar Wikimedia hareketi i?inde kabul edilemez olarak kabul edilir:

3.1 - Taciz

Bu, ?ncelikle bir ki?iyi y?ld?rmak, ?fkelendirmek veya üzmek i?in tasarlanm?? tüm davran??lar? i?erir. Davran??, makul bir ki?inin tahammül etmesi beklenenin ?tesinde ise [ilgili ki?ilerin kültürel ba?lam? ve beklentileri g?z ?nüne al?nd???nda] taciz olarak kabul edilebilir. Taciz, ?zellikle savunmas?z bir konumda bulunan ki?ilere y?nelik duygusal istismar ?eklini al?r ve sindirmek veya utand?rmak amac?yla i? yerleri veya arkada?lar ve aile üyeleriyle ileti?im kurmay? i?erebilir. Baz? durumlarda, tek bir vakada taciz düzeyine yükselmeyen davran??, tekrarlanarak tacize d?nü?ebilir. Taciz ?unlar? i?erir ancak bunlarla s?n?rl? de?ildir:

• Hakaret: Buna ad takma, karalama veya kli?eler kullanma ve ki?isel ?zellikler temelli her türlü sald?r? dahildir. Hakaret; ki?inin zekas?, g?rünümü, etnik k?keni, ?rk?, dini (veya dinsizli?i), kültürü, kast?, cinsel y?nelimi, cinsiyeti, engellili?i, ya??, milliyeti, siyasi ba?lant?s? veya di?er ?zellikleri gibi alg?lanan ?zelliklerine at?fta bulunabilir. Baz? durumlarda; tekrarlanan alay, sarkazm (alayc?l?k) veya sald?rganl?k, tek ba?lar?na ?yle olmasalar bile topluca hakaret olarak nitelendirilebilir.
• Cinsel taciz: Ki?inin ilgisinin kar??l?k bulmad???n? bildi?i veya makul olarak bunu bilmesinin beklendi?i, ya da onay?n al?namad??? durumlarda ba?kas?na kar?? cinsel ilgi veya her türlü yakla?ma.
• Tehdit: Bir tart??mada galip gelmek veya birini istedi?iniz gibi davranmaya zorlamak i?in a??k?a veya ?rtük olarak; fiziksel ?iddet, utand?rma, itibara zarar verme veya keyfi yasal i?lem ger?ekle?tirme olas?l??? ile korkutma.
• Ba?kalar?na zarar vermeyi te?vik: Bu, bir ba?kas?n? kendine zarar vermeye veya intihara te?vik etmenin yan? s?ra bir ki?iyi ü?üncü bir tarafa ?iddet i?eren sald?r?lar düzenlemeye te?vik etmeyi i?erir.
• Ki?isel verilerin if?as? (Doxing): Di?er katk?verenlerin isim, ?al??t??? yer, posta adresi veya e-posta adresi gibi ?zel bilgilerini, a??k r?zalar? olmadan Wikimedia projelerinde veya ba?ka bir yerde payla?mak veya ki?ilerin Wikimedia'daki etkinlikleri hakk?nda bilgileri projelerin d???nda payla?mak.
• Takip: Bir ki?iyi proje(ler) üzerinde takip etmek ve temelde üzmek veya cesaretini k?rmak niyetiyle ?al??malar?n? sürekli ele?tirmek. ?leti?im ve e?itim ?abalar?ndan sonra da sorunlar devam ediyorsa, topluluklar?n bunlar? mevcut topluluk süre?leri yoluyla ele almas? gerekebilir.
• Trolleme: G?rü?meleri kas?tl? olarak bozmak veya k??k?rtmak amac?yla k?tü niyetle g?nderi payla?ma.

3.2- Gü?, ayr?cal?k veya etkinin k?tüye kullan?m?

K?tüye kullan?m, ger?ek veya alg?lanan bir gü?, ayr?cal?k veya etki konumunda olan bir ki?i, di?erlerine kar?? sayg?s?z, zalimce ve/veya ?iddet i?eren davran??larda bulundu?unda ortaya ??kar. Wikimedia ortamlar?nda s?zlü veya psikolojik taciz ?eklinde olabilir ve taciz ile ?rtü?ebilir.

• G?revliler, yetkililer ve personel taraf?ndan g?revin k?tüye kullan?lmas?: Yetkili g?revliler ile Wikimedia Vakf? veya Wikimedia ba?l? kurulu?lar?n?n yetkilileri ve personelinin elindeki yetki, bilgi veya kaynaklar?n ba?kalar?n? sindirmek veya tehdit etmek i?in kullan?lmas?.
• Deneyimin ve ba?lant?lar?n k?tüye kullan?lmas?: Ki?inin konumunu ve itibar?n? di?erlerini sindirmek i?in kullanmas?. Harekette ?nemli deneyime ve ba?lant?lara sahip ki?ilerden davran??lar?na ?zel bir ?zen g?stermelerini istiyoruz ?ünkü dü?manca yorumlar, niyet edilmemi? tepkiler do?urabilir. Topluluk otoritesine sahip ki?iler, güvenilir olarak g?rülmede belli bir ayr?cal??a sahiptir ve bunu kendileriyle g?rü? ayr?l??? olanlara sald?rmak i?in k?tüye kullanmamal?d?r.
• Psikolojik manipülasyon: Bir tart??madan galip ??kmak veya bir ba?kas?n? kendi istedi?i ?ekilde davranmaya zorlamak i?in art niyetle, birisinin kendi alg?lar?ndan, duyular?ndan veya anlay???ndan ?üphe etmesine neden olmak.

3.3- ??erik vandalizmi ve projelerin k?tüye kullan?lmas?

Kas?tl? olarak ?n yarg?l?, yanl??, yanl?? veya uygunsuz i?erik sunmak veya i?eri?in olu?turulmas?n? [ve/veya sürdürülmesini] engellemek, geciktirmek ve ba?ka bir ?ekilde zorla?t?rmak. Bu, a?a??dakileri i?erir ancak bunlarla s?n?rl? de?ildir:

• Herhangi bir i?eri?in uygun bir tart??ma olmadan ya da bir a??klama yap?lmadan tekraren keyfi ya da sebepsiz olarak kald?r?lmas?,
• Olgular?n veya bak?? a??lar?n?n belirli yorumlanmas?n? desteklemek i?in i?eri?in sistematik olarak [ayr?ca kaynaklar?n asl?na sad?k kalmadan veya kas?tl? olarak yanl?? bi?imde yorumlanmas? ve edit?ryal i?erik olu?turman?n do?ru yolunu de?i?tirilmesiyle] manipüle edilmesi,
• Ne bi?imde olursa olsun herhangi bir nefret s?ylemi veya karalamay?, kü?ük dü?ürmeyi ki?ilere veya gruplara kar?? kim olduklar? veya inan?lar? temelinde nefret uyand?rmay? ama?layan ayr?mc? dil,
• Ba?kalar? i?in korkutucu veya zarar verici sembollerin, g?rsellerin, kategorilerin, etiketlerin ve di?er i?erik türlerinin ansiklopedik, bilgi verme ba?lam? d???nda kullan?lmas?. Bu, i?erikte ?tekile?tirmeyi veya d??lamay? ama?layan düzenlemeler yapmay? da i?erir.